Igo ဂိမ္း

၁။ Igo ဆိုတာ ဘာလဲ?

Igo ဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က တရုတ္ျပည္မွာ စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ဂိမ္းျဖစ္ျပီး သက္တမ္းအရင့္ဆုံး ဘုတ္ဂိမ္းလို႕လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ တရုတ္လို Weiqi ၊ ကိုရီးယားလို baduk ၊ ဂ်ပန္လို igo (သို႕) go စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚၾကျပီး "ဝန္းရံရတဲ့ ဂိမ္း" လို႕ အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ မကြၽမ္းက်င္ေသးတဲ့ စျပီး ကစားတဲ့သူေတြကေတာ့ အကြက္ေပါင္း ၉x၉ ဒါမွမဟုတ္ ၁၃x၁၃ ကြက္ရွိတဲ့ ဘုတ္ျပားနဲ႕ ေဆာ့ေလ့ရွိပါတယ္။ ပုံမွန္ကေတာ့ အလ်ားxအနံ ၁၉x၁၉ ရွိတဲ့ ဘုတ္ျပားေပၚမွာ အျဖဴ၊ အမည္းေက်ာက္တုံးေတြနဲ႕ ကစားသူႏွစ္ဦး နယ္ေျမ အျပိဳင္အဆိုင္လုရတဲ့ ဂိမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဂိမ္းရဲ့ အဆုံးမွာ နယ္ေျမ ပိုသိမ္းႏိုင္တဲ့သူက အႏိုင္ရပါတယ္။ (ဒါမွမဟုတ္ တစ္ဖက္က အရွုံးေပးလည္း အႏိုင္ရပါတယ္။)

Igo ဟာ အခုလက္ရွိကာလထိ ေဆာ့ေနတဲ့ ဂိမ္းလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ စစ္တမ္းအရ တစ္ကမ႓ာလုံးမွာ go ကစားသူေပါင္း သန္း ၄၀ ရွိတယ္လို႕ဆိုျပီး အမ်ားစုကေတာ့ အေ့ရွအာရွက ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၅ ဒီဇင္ဘာမွာ " ႏိုင္ငံတကာ GO အဖြဲ႕အစည္း" မွာ အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံ ၇၅ ႏိုင္ငံ ရွိတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

၂။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း

Go ဂိမ္းမွာ အဓိကအားျဖင့္ကေတာ့ စည္းမ်ဥ္းႏွစ္ခုသာ ရွိပါတယ္။

(၁) လြတ္လပ္မႈ စည္းမ်ဥ္း - ဘုတ္ေပၚမွာ လြတ္လပ္ေနတဲ့ေက်ာက္တုံး တစ္နည္းအားျဖင့္ တစ္ဖက္ရန္သူက ပတ္လည္ ဝန္းရံျခင္း မခံရတဲ့ ေက်ာက္တုံးေတြသာ ရွိရပါမယ္။

(၂) "Ko" စည္းမ်ဥ္း - နဂိုမူလ ပုံစံကို ျပန္ျဖစ္ေစမယ့္ အကြက္ (သို႕) အဖန္တလဲလဲ ျဖစ္ေစမယ့္ အကြက္ကို ေ့ရႊပိုင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။

အျခားစည္းကမ္းအခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။

- ေက်ာက္တုံးကိုခ်လိုက္တာနဲ႕ ကိုယ့္ေခ်ာင္ကိုယ္ပိတ္ေစမယ့္ အကြက္ကို ခ်ခြင့္မရွိပါဘူး။ (ဒါေပမယ့္ အဲ့လိုလုပ္တာ ရန္သူကိုပါ ပိတ္ေစမယ့္ အကြက္မ်ိဳးဆို ေ႔ရႊပိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။

- Go ရဲ့ မူလစည္းကမ္းမွာ အမည္းေရာင္က အရင္စရတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အမည္းေရာင္က အျဖဴေရာင္ထက္ ပိုအားသာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉ ရာစုေလာက္ကစျပီး အျဖဴေရာင္အတြက္ အေလ်ာ္အစားအေနနဲ႕ အမွတ္ ၆.၅ မွတ္ တြက္ေပးပါတယ္။ ဒါကို "komi" လို႕ ေခၚပါတယ္။

အမွတ္ေပး စည္းမ်ဥ္း

အမွတ္ေတြကို အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ နည္းႏွစ္မ်ိဳးနဲ႕ တြက္ခ်က္ေလ့ရွိပါတယ္။ နည္းစနစ္ႏွစ္ခုလုံးရဲ့အမွတ္ကလည္း အမ်ားအားျဖင့္တစ္ခုနဲ႕တစ္ခု သိပ္ကြာဟေလ့ မရွိပါဘူး။

၁။ ဧရိယာအရ အမွတ္ေပးျခင္း (တရုတ္စည္းမ်ဥ္း) - ပြဲအျပီး ဘုတ္ျပားေပၚမွာ ကစားသူရွိတဲ့ ေက်ာက္တုံးအျပင္ ေက်ာက္တုံးေတြ ဝန္းရံထားတဲ့ အကြက္ေတြကို ထည့္တြက္တဲ့စနစ္ ျဖစ္ပါတယ္။

၂။ နယ္ေျမအရ အမွတ္ေပးျခင္း (ကိုရီးရား/ ဂ်ပန္ စည္းမ်ဥ္း) - ဒီနည္းမွာေတာ့ ဝန္းရံထားတဲ့ အကြက္ေတြရယ္၊ သိမ္းခဲ့တဲ့ ရန္သူ႕ေက်ာက္တုံးေတြကို ေပါင္းျပီး ေရတြက္တဲ့ စနစ္ျဖစ္ပါတယ္။

၃။ နည္းပရိယာယ္

Go ဂိမ္းကို စကစားတဲ့သူဟာ စည္းကမ္းေတြကို နားလည္ျပီဆိုတာနဲ႕ ေနာက္တစ္ဆင့္ သင္ရမွာကေတာ့ နည္းပရိယာယ္၊ ဗ်ဴဟာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေျခခံအက်ဆုံး ဗ်ဴဟာအခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေလွကားထစ္ပုံဗ်ဴဟာ၊ ပိုက္ကြန္သ႑ာန္ဗ်ဴဟာနဲ႕ ငါးစာခ်ေကြၽးတဲ့ ဗ်ဴဟာ(snapback) တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ျပီး ဒီဂိမ္းမွာ အကြက္ေတြကို ၾကိဳစဥ္းစားႏိုင္ဖို႕လည္း လိုပါတယ္။ ကြၽမ္းက်င္ Go ကစားသူတစ္ေယာက္ဟာ အကြက္ေပါင္း ၄၀ ေလာက္အထိ ၾကိဳခန္႕မွန္း စဥ္းစားႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

၄။ Go ဂိမ္း၏ သမိုင္းေၾကာင္း

Go ဂိမ္းအေၾကာင္း ပါတဲ့ အေစာဆုံး သမိုင္းသက္ေသ အေထာက္အထားကေတာ့ ဘီစီ ေလးရာစုေလာက္မွာ စပါခဲ့ပါတယ္။ မူလကနဦးကေတာ့ အကြက္ ၁၇x၁၇ ပါတဲ့ ဘုတ္က စခဲ့တာျဖစ္ျပီး ထန္ေခတ္(Tang Dynasty) ေရာက္ေတာ့ ၁၉x၁၉ ရွိတဲ့ ဘုတ္ျပားေတြကို ပိုျပီး အသုံးျပဳလာၾကပါတယ္။

ေအဒီ ငါးရာစုက ခုႏွစ္ရာစုအတြင္းမွာ go ဟာ တရုတ္ျပည္ကတဆင့္ ကိုရီးယားကို ျပန္႕ခဲ့ျပီး ကိုရီးယား မင္းေဆြမင္းမ်ိဳးအသိုင္းအဝိုင္းမွာ ေခတ္စားလာခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္ကိုေတာ့ ၈ ရာစုေလာက္မွာ ဝင္လာခဲ့ျပီး ၁၃ ရာစုေလာက္ အေရာက္မွာမွ ျပန္႕ႏွံ႕လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၆၀၃ ခုႏွစ္ - Tokugawa Ieyasu ဟာ Shogun ျဖစ္လာတဲ့ႏွစ္မွာပဲ သူဟာ ဂ်ပန္မွာ Go အကြၽမ္းက်င္ဆုံး ဘုန္းေတာ္ၾကီးတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ Nikkai ကို "Godokoro" (Go ဝန္ၾကီး) ဆိုတဲ့ ရာထူးကို ေပးခဲ့ပါတယ္။ Nikkai ဟာ Honinbo Sansa ဆိုတဲ့ နာမည္ကို ယူျပီး "Honinbo Go သင္တန္းေက်ာင္း" ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။ သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ အျခားအျခားေသာ Go ေက်ာင္းေတြ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေက်ာင္းေတြ ေပၚေပါက္လာမႈေၾကာင့္ Go ကစားသူေတြကို အဆင့္ခြဲျခားသတ္မွတ္တဲ့ စနစ္ေတြလည္း ေပၚလာပါတယ္။ အဲ့ေခတ္အဲ့အခါက နာမည္ၾကီး ေက်ာင္းေလးေက်ာင္း ျဖစ္ခဲ့တဲ့ Honinbo ၊ Yasui ၊ Inoue နဲ႕ Hayashi စတဲ့ေက်ာင္းေတြက ထူးခြၽန္တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြဟာ Shogun ရဲ့ ေ႔ရွေမွာက္မွာ ႏွစ္စဥ္ Go ဂိမ္းျပိဳင္ပြဲေတြ ကစားခဲ့ရပါတယ္။

ဒီလိုမ်ိဳး အေ႔ရွအာရွတလႊားမွာ နာမည္ၾကီးေနခဲ့ေပမယ့္လည္း အေနာက္တိုင္းဘက္ကိုေတာ့ ျပန္႕ႏွံ႕မသြားခဲ့ေသးပါဘူး။ ၁၆ ရာစုေလာက္က ေပၚခဲ့တဲ့ အေနာက္တိုင္းစာေပေတြမွာ Go ဂိမ္းအေၾကာင္း ပါတာေတြရွိခဲ့ေပမယ့္ ဂ်ာမန္သိပၸံပညာရွင္ Oskar Korschelt ဟာ Go အေၾကာင္း ေရးခဲ့တဲ့ ၁၉ ရာစု ကာလ မတိုင္ခင္အထိကေတာ့ အေနာက္တိုင္းမွာ နာမည္ၾကီးျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ၂၀ ရာစုအစမွာေတာ့ go ဂိမ္းမွာ ဂ်ာမနီနဲ႕ ဟန္ေဂရီအင္ပါယာအတြင္း ျပန္႕ႏွံ႕လာခဲ့ျပီျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၀၅ မွာ Edward Lasker ဟာ သူ ဘာလင္ ေရာက္စဥ္ကာလအတြင္းမွာ go အေၾကာင္း ေလ့လာခဲ့ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ သူဟာ နယူးေယာက္ကို ေျပာင္းသြားခဲ့ပါတယ္။ နယူးေယာက္မွာ သူဟာ "နယူးေယာက္ GO ကလပ္" ကို စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့ျပီး ၁၉၀၈ မွာ "The Game of Go" ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကို ပုံႏွိပ္ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၃၅ မွာေတာ့ "အေမရိကန္ GO အသင္းၾကီး" ေပၚေပါက္လာျပီး ႏွစ္ႏွစ္အၾကာ ၁၉၃၇ မွာ "ဂ်ာမန္ GO အဖြဲ႕အစည္း" ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။

ဒုတိယ ကမ႓ာစစ္ဟာ go ဂိမ္း ျပန္႕ႏွံ႕မႈကို ခဏတာ ရပ္တန္႕သြားေစခဲ့ပါတယ္။ စစ္အျပီးမွာေတာ့ ျပန္ေခတ္စားလာခဲ့ျပီး "ဂ်ပန္ GO အဖြဲ႕အစည္း" (Nihon Ki-in) က ဦးေဆာင္ျပီး ႏိုင္ငံရပ္ျခား go ဂိမ္း ျပန္႕ပြားေရးလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို လုပ္ကိုင္ခဲ့ပါတယ္။ Nihon Ki-in အဖြဲ႕ဟာ ၁၉၆၀ မွာ "Go Review" ဆိုတဲ့ မဂၢဇင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႕ စတင္ ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။

၁၉၉၆ မွာ နာဆာ(NASA) အာကာသယာဥ္ေမာင္း Daniel Barry နဲ႕ ဂ်ပန္ အာကာသယာဥ္ေမာင္း Koichi Wakata တို႕ဟာ အာကာသထဲမွာ go ဂိမ္းကစားခဲ့ၾကျပီး "အာကာသမွာ Go ဂိမ္း ပထမဆုံး ကစားခဲ့တဲ့လူႏွစ္ဦး" ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၅ အကုန္မွာေတာ့ " ႏိုင္ငံတကာ GO အဖြဲ႕အစည္း" မွာ အာရွအပ အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံ ၅၇ ႏိုင္ငံ အပါအဝင္ အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံစုစုေပါင္း ၇၅ ႏိုင္ငံရွိလာခဲ့ျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

Ref: Wikipedia