Warring States Period & Qin Dynasty

တရုတ္ႏိုင္ငံ က်ိဳးမင္းဆက္ (Zhou Dynasty) (1045-256 BC) တည္ေထာင္ျပီး ႏွစ္ 300 အၾကာ၊ 771 BC ေလာက္မွာ က်ိဳးမင္းဆက္ ဘုရင္ရဲ့ အာဏာဟာ ယုတ္ေလ်ာ့လာျပီး နယ္စားေတြရဲ့ အရွိန္အဝါဟာ ပိုၾကီးလာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း 475 BC ေလာက္မွာေတာ့ က်ိဳးမင္းဆက္ ရဲ့ ဘုရင္ဟာ ရုပ္ေသးဘုရင္သာ ျဖစ္ခဲ့ျပီး ႏိုင္ငံ အတြင္းမွာ အဓိက အင္အား ခုႏွစ္ျပည္နယ္ ကြဲသြားခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ေခတ္ကိုေတာ့ စစ္ပြဲေခတ္ (Warring States period - 战国时代 Zhànguó Shídài) လို႕ ေခၚျပီး 221 BC အထိ ၾကာျမင့္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ ျပည္နယ္ 7 ခုကေတာ့ Yan ၊ Qi ၊ Wei ၊ Zhao ၊ Han ၊ Chu နဲ႕ Qin တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲ့ ျပည္နယ္ေတြထဲက Qin ဟာ အင္အားၾကီးလာျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ နည္းဗ်ဴဟာ သံုးဆယ့္ေျခာက္မ်ိဳး (Thirty-Six Stratagems) ထဲက တစ္ခုျဖစ္တဲ့ "အေဝးက သူကို မဟာမိတ္ဖြဲ႕၊ အနီးကို တိုက္"("allying with distant states and attacking nearby ones") ဆိုတဲ့ နည္းဗ်ဴဟာနဲ႕ တစ္ႏိုင္ငံလုံးကို သိမ္းႏိုင္ခဲ့တယ္လို႕ဆိုပါတယ္။

Qin ျပည္နယ္၏ ဘုရင္ ငါးပါး

1. King Zhaoxiang (306–251 BC)

သူဟာ Zhao ဘုရင္ King Wuling ရဲ့ အကူအညီနဲ႕ နန္းတက္ခဲ့ျပီး သူ႕လက္ထက္မွာ Qin ျပည္နယ္ဟာ အင္အားၾကီးလာခဲ့ပါတယ္။ Han ၊ Wei ၊ Chu ၊ Zhao ျပည္နယ္ေတြနဲ႕ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ခဲ့ျပီး အဲ့ေခတ္ရဲ့ အေတာ္ဆုံး စစ္သူၾကီးလို႕ ဆိုႏိုင္တဲ့ Bai Qi ရဲ့ အကူအညီနဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈေတြ ရ ခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ေခတ္မွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲေတြ ထဲက အဓိကစစ္ပြဲ ႏွစ္ခုက ေတာ့ Battle of Yique နဲ႕ Battle of Changping တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ Qin ျပည္နယ္ တစ္ျပည္လုံးကို ေအာင္ႏိုင္ေစဖို႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ခ်ေပးခဲ့တယ္လို႕ ေျပာလို႕ ရပါတယ္။

2. King Xiaowen (13 September 250 BC – 15 September 250 BC)

King Zhaoxiang ရဲ့ ရာထူးကို ဆက္ခံသူကေတာ့ သူ႕သားျဖစ္တဲ့ King Xiaowen ျဖစ္ျပီး King Xiaowen ဟာ Qin Shi Huang(Ying Zheng) ရဲ့ အဖိုးလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူဟာ နန္းတက္ျပီး သံုးရက္အၾကာမွာ ေသဆုံးသြားခဲ့ပါတယ္။ ေျပာရရင္ေတာ့ သူ႕အေဖဟာ တအားအသက္ရွည္ခဲ့ျပီး ႏွစ္ 50 ေက်ာ္ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အတြက္ သူ နန္းတက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ သူဟာ တအား အသက္ၾကီးေနျပီလို႕ ဆိုပါတယ္။

3. King Zhuangxiang (15 September 250 – 7 May 247 BC)

သူကေတာ့ King Zhaoxiang ရဲ့ ဒုတိယသား ျဖစ္ျပီး အိမ္နိမ့္စံဘဝမွာ Zhao ျပည္မွာ ဓားစာခံဘဝနဲ႕ ေနခဲ့ရတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ အဲ့မွာ သူဟာ ကုန္သည္ Lü Buwei နဲ႕ ေတြ႕ခဲ့ျပီး Lü Buwei ရဲ့ အကူအညီနဲ႕ ဘုရင္ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ သူ ဘုရင္ ျဖစ္ျပီးေနာက္မွာေတာ့ သူဟာ Lü Buwei ကို ဝန္ၾကီး ရာထူး ေပးခဲ့ပါတယ္။ သူဟာလဲ ထီးနန္းကို 3 ႏွစ္သာ စိုးစံႏိုင္ခဲ့ျပီး ေသသြားခဲ့ပါတယ္။

4. Qin Shi Huang (Ying Zheng) (247 - 210 BC)

Ying Zheng ဟာ သူ႕အေ ့ရွက မင္းႏွစ္ပါးဟာ သက္တမ္းတိုခဲ့တဲ့ အတြက္ သူဟာ ဆယ့္သံုးႏွစ္နဲ႕ ဘုရင္ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ သူ ဘုရင္ ျဖစ္ျပီး မၾကာခင္မွာပဲ သူနဲ႕ ညီအကို ေတာ္တဲ့ Chenjiao က ပုန္ကန္ခဲ့ျပီး Chenjiao ဟာ Zhao ျပည္နယ္ကို ခိုလႈံသြားခဲ့ပါတယ္။ Chenjiao ရဲ့ အေပါင္းအပါ ေနာက္လိုက္ေတြ အားလုံးကို Ying Zheng က ေသဒဏ္ ေပးခဲ့ပါတယ္။
Ying Zheng ဟာ အသက္ ငယ္ငယ္နဲ႕ ဘုရင္ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အတြက္ အေစာပိုင္းႏွစ္ေတြမွာ ရုပ္ေသးဘုရင္သာ ျဖစ္ခဲ့ျပီး နန္းေတာ္ထဲမွာ Lü Buwei ဟာ အာဏာ အရွိဆုံးလူ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္း 235 BC မွာ Ying Zheng ဟာ  Lü Buwei ကို ရွင္းႏိုင္ခဲ့ျပီး ဘုရင္ရဲ့ အာဏာ အျပည့္အဝ ရခဲ့ပါတယ္။ Lü Buwei ရဲ့ ရာထူးကိုေတာ့ Li Si က ဆက္ခံခဲ့ပါတယ္။

တစ္ႏိုင္ငံလုံးကို သိမ္းျပီးေနာက္ 220 BC မွာ Ying Zheng ဟာ "ပထမ ဆုံးေသာ ဧကရာဇ္" လို႕ အဓိပၸာယ္ရတဲ့ "Qin Shi Huang" (သို႕) "Shi Huang Di" ဆိုတဲ့ နာမည္ကို ယူခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ျပီး သူဟာ ေျမာက္ဘက္က ရန္သူေတြ မက်ဴးေက်ာ္ေအာင္ "မဟာတံတိုင္း" ကို ေဆာက္ေစခဲ့တဲ့ ဘုရင္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ သူနဲ႕ သူ႕ေနာင္လာေနာက္သားေတြဟာ တိုင္းျပည္ကို ႏွစ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ အုပ္စိုးႏိုင္မယ္လို႕ ထင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လဲ သူ႕ရဲ့  Qin Dynasty ဟာ 15 ႏွစ္သာ တည္တံ့ခဲ့ပါတယ္။

သူဟာ ေသမွာ ေၾကာက္ခဲ့ျပီး " ေသတယ္" ဆိုတဲ့ စကားကို မေျပာဘူးလို႕ ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ျပီး သူဟာ လူေတြ လႊတ္ျပီး မေသေဆး ဆိုတာကို ရွာခိုင္းခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လဲ သူဟာ အသက္ 50 အရြယ္မွာ Xiang Yang ျမိဳ႕ေတာ္နဲ႕ ႏွစ္လၾကာ ခရီးသြားရတဲ့ Shaqiu ေဒသမွာ ကြယ္လြန္ခဲ့ပါတယ္။ သူေသတာကို သူ႕သား အငယ္ျဖစ္တဲ့ Huhai ၊ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ Li Si၊ မိန္းမစိုး Zhao Gao နဲ႕ လူယုံအခ်ိဳ႕သာ သိခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သူတို႕ သံုးေယာက္ဟာ ေပါင္းျပီး ဘုရင့္ အမိန္႕စာ အတုလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ အမိန္႕စာကေတာ့ အိမ္ေ႕ရွမင္း Fusu နဲ႕ သူ႕လူေတြကို ေသဒဏ္ ေပးျပီး Huhai ကို ဘုရင္ တင္ေျမာက္ဖို႕ ေရးထားတဲ့ စာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

5. Qin Er Shi (Huhai) (Oct. 210 – Oct. 207 BC)

အမိန္႕စာအတုရဲ့  ေက်းဇူးနဲ႕ Huhai ဟာ ဒုတိယ ဧကရာဇ္ ဆိုတဲ့ Qin Er Shi နာမည္ နဲ႕ ဘုရင္ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ Qin Er Shi ဟာ အရည္အခ်င္း ညံ့ဖ်င္းတဲ့ ဘုရင္ျဖစ္ျပီး Zhao Gao က သူ႕ထက္ အာဏာပို ရွိခဲ့ပါတယ္။ သူ ဘုရင္ ျဖစ္ျပီး ေနာက္ မၾကာခင္မွာပဲ ပုန္ကန္မႈေတြ ျဖစ္ခဲ့ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ Zhao Gao ဟာ  Qin Er Shi ကို ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသေအာင္ ဖိအား ေပးခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ေနာက္မွာေတာ့ ခ်င္မင္းဆက္ (Qin Dynasty) ခ်ဳပ္ျငိမ္း သြားခဲ့ပါတယ္။

Warring States Period ၏ စစ္သူၾကီးႏွင့္ မႉးမတ္ အခ်ိဳ႕

စစခ်င္း ေလးဦးျဖစ္တဲ့ Bai Qi ၊ Lian Po ၊ Wang Jian နဲ႕ Li Mu တို႕ဟာ အဲ့ စစ္ပြဲေခတ္ကာလ ရဲ့ အေတာ္ဆုံး စစ္သူၾကီး ေလးဦးဆိုျပီး အသိအမွတ္ အျပဳ ခံထားရသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

1. Bai Qi

Bai Qi က Qin Shi Huang ရဲ့ အေဘးျဖစ္တဲ့ King Zhaoxiang လက္ထက္မွာ အမႉထမ္းခဲ့တဲ့ စစ္သူၾကီးျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ Qin Dynasty ရဲ့  စစ္သူၾကီးအျဖစ္ တာဝန္ယူတဲ့ ႏွစ္သံုးဆယ္ ကာလ တစ္ေလွ်ာက္လုံးမွာ စစ္ရွုံးတာ တစ္ခါမွ မရွိခဲ့ပါဘူး။ သူ တိုက္ခဲ့တဲ့ အဓိက စစ္ပြဲေတြ ကေတာ့ ေအာက္ပါ အတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။
Battle of Yique (293 BC) - အင္အား ႏွစ္ဆ ရွိတဲ့ Wei + Han မဟာမိတ္အဖြဲ႕ကို အႏိုင္ယူခဲ့ပါတယ္။
272 BC - Wei ခံတပ္ တစ္ခုကို သိမ္းႏိုင္ခဲ့ျပီး Zhao နဲ႕ စစ္ပြဲမွာလဲ ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
263 BC - Han ခံတပ္ ငါးခုကို သိမ္းယူႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
260 BC - Battle of Changping - Zhao နဲ႕ ျဖစ္တဲ့ စစ္ပြဲၾကီးမွာ အႏိုင္ယူခဲ့ျပီး လက္နက္ခ်ခဲ့တဲ့ ရန္သူ 400, 000 ကို သတ္ခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။
257 BC မွာေတာ့ Zhao ရဲ့ ျမိဳ႕ေတာ္ Handan ကို ဝန္းရံႏိုင္ခဲ့ျပီး အဲ့အခ်ိန္မွာ Bai Qi က ေနမေကာင္း ျဖစ္တဲ့ အတြက္ သူ႕ရာထူးကို Wang Ling ဆိုတဲ့ စစ္သူၾကီးကို ေခတၲ ကြပ္ကဲေစခဲ့ရာမွာ စစ္ရွုံးခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ေလးလ အၾကာေလာက္မွာ Bai Qi နလန္ျပန္ထူစ ေလာက္မွာ ဘုရင္က စစ္သူၾကီးရာထူးကို ျပန္ယူဖို႕ အၾကိမ္ၾကိမ္ တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ Bai Qi ကလဲ ေနမေကာင္းတာ အေၾကာင္းျပျပီး အၾကိမ္ၾကိမ္ျငင္းခဲ့ျပီးေနာက္မွာေတာ့ ဘုရင္က သူ႕ကို ေသဒဏ္ေပးခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

 2. Lian Po - Zhao

သူက ေတာ့ Zhao ျပည္ရဲ့ နာမည္ၾကီး စစ္သူၾကီး ျဖစ္ျပီး Bai Qi ရဲ့ ျပိဳင္ဘက္လို႕လဲ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ Battle of Chanping အစမွာ သူက စစ္တပ္ကို ကြပ္ကဲခဲ့ျပီး ႏွစ္ဘက္ အင္အားဟာ သူမသာ ကိုယ္မသာ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ ကာလမ်ားစြာ ရွည္ၾကာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Zhao ဘုရင္က စစ္သူၾကီးရာထူးကို Lian Po က ေန တျခားစစ္သူၾကီးကို ေျပာင္းခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္လဲ Zhao ဟာ စစ္ရွုံးသြားခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္း Zhao နဲ႕ Yan တိုက္တဲ့ စစ္ပြဲမွာလဲ ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္မွာေတာ့ ဘုရင္ဟာ သူ႕ကို အယုံအၾကည္ မရွိေတာ့တဲ့ အတြက္ သူဟာ Wei ျပည္နယ္ကို ေျပာင္းသြားျပီး ေနာက္ေတာ့ Chu ျပည္နယ္မွာ အေျခခ်ခဲ့ပါတယ္။ သူ ဘယ္ခုႏွစ္မွာ ေသဆုံးသြားလဲ မသိရေပမဲ့ တစ္ခ်ိန္က သူအမႈထမ္းခဲ့တဲ့ Zhao ျပည္ၾကီး ျပိဳကြဲသြားတဲ့ အခ်ိန္အထိ သက္ရွိထင္ရွား ရွိေနခဲ့ေသးပါတယ္။

3. Wang Jian

သူကေတာ့ Ying Zheng လက္ေအာက္က နာမည္ၾကီး စစ္သူၾကီး ျဖစ္ျပီး Chu ျပည္နယ္ကို တိုက္တဲ့ စစ္ပြဲမွာ ဦးေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ Chu နဲ႕ တိုက္တဲ့ စစ္ပြဲမွာ ပထမေတာ့ Li Xin ကို တာဝန္ေပးခဲ့တာ ျဖစ္ျပီး Li Xin ဟာ စစ္ရွုံးသြားတဲ့ အတြက္ Ying Zheng က Wang Jian ကို တာဝန္ယူ စစ္ခ်ီတက္ခိုင္းခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

4. Li Mu - Zhao

Li Mu ဟာ Lian Po ေနာက္ပိုင္းမွာ တက္လာခဲ့တဲ့ Zhao စစ္သူၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ခံစစ္ကို ဦးစားေပးခဲ့ျပီး ေျမာက္ဘက္က Xiongnu လူမ်ိဳးေတြကို တိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ Qin ဟာ အင္အားၾကီးလာတာနဲ႕ အမွ် သူဟာ Qin ကို ခုခံဖို႕ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ Qin ျပည္ ဟာလဲ Zhao မွာ Li Mu ရွိရင္ Zhao ကို သိမ္းဖို႕ မလြယ္မွာသိတဲ့ အတြက္ Zhao နန္းတြင္းကို သူလွ်ိဳေတြလႊတ္ျပီး Zhao ဘုရင္ကို Li Mu က ပုန္ကန္ဖို႕ လုပ္ေနတယ္လို႕ အယုံသြင္းခဲ့ပါတယ္။ Zhao ဘုရင္ကလဲ သူလွ်ိဳေတြ စကားကို ယုံျပီး Li Mu ကို အက်ဥ္းခ်ခဲ့ျပီး သတ္ခဲ့ပါတယ္။

5. Meng Tian 

Meng Tian ဟာ စစ္သူၾကီးမ်ိဳး႐ိုးက ဆင္းလာတာ ျဖစ္ျပီး သူ႕ အဖိုး Meng Ao ေရာ သူ႕ အေဖ Meng Wu ပါ စစ္သူၾကီးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ Meng Tian ဟာ Xiongnu ေတြကို တိုက္တဲ့ စစ္ပြဲေတြမွာ နာမည္ ၾကီးခဲ့ျပီး မဟာတံတိုင္း တည္ေဆာက္ရာမွာလဲ ကူခဲ့ပါတယ္။ Qing Shi Huang ေသဆုံးျပီး ေနာက္မွာေတာ့ Zhao Gao ရဲ့ အမိန္႕စာ အတုေၾကာင့္ ေထာင္ခ်ခံရျပီး ေထာင္ထဲမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အဆုံး စီရင္ခဲ့ပါတယ္။

6. Meng Yi

Meng Yi ဟာ Meng Tian ရဲ့ ညီျဖစ္ျပီး Qin Shi Huang ရဲ့ အမတ္ တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ လဲ Zhao Gao ေၾကာင့္ ေသဆုံး ခဲ့ပါတယ္။

7. Li Xin

Li Xin က Qin Shi Huang ရဲ့ စစ္သူၾကီေတြထဲက တစ္ေယာက္ျဖစ္ပါတယ္။ Yan ျပည္နယ္ကို တိုက္ခိုက္တဲ့ စစ္ပြဲမွာ စစ္သူၾကီး အျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့ျပီး ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူဟာ Chu ကို တိုက္ခိုက္တဲ့ စစ္ပြဲမွာေတာ့ ရွုံးနိမ့္ခဲ့ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွတ္တမ္းေတြမွာ မေတြ႕ရေတာ့ပါဘူး။

8. Wang Yi

သူဟာ King Zhuangxiang လက္ထက္က စစ္သူၾကီးျဖစ္ျပီး သူ႕အေၾကာင္းကို မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြမွာ သိပ္မေတြ႕ရပါဘူး။ သူဟာ 247 BC Han ျပည္နယ္ ShangDang ျမိဳ႕ကို တိုက္တဲ့ စစ္ပြဲမွာ စစ္သူၾကီးအျဖစ္တာဝန္ ထမ္းခဲ့ပါတယ္။ Ying Zheng နန္းတက္ျပီး 3 ႏွစ္ အၾကာ 244 BC မွာ Wang Yi ေသဆုံးသြားခဲ့ပါတယ္။

ဒီ ေရးထားတဲ့ အေၾကာင္း ေတြ ကေတာ့ ထိုေခတ္ ထိုအခါ သမိုင္း ပန္းခ်ီပိတ္ကားထဲက သစ္တစ္ပင္၊ ဝါးတစ္ရုံေလာက္မွ်သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထိုပိတ္ကားကို လွပတဲ့ ႐ႉခင္း၊ ျပာလဲ့ေနတဲ့ ေကာင္းကင္ၾကီးစတဲ့ အျခား အရာေတြကို ျဖည့္စြက္ျပီး သမိုင္း ပန္းခ်ီပိတ္ကားကို ျပီးေျမာက္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၾကပါကုန္။

References

http://forums.mangafox.me/threads/473442-Facts-about-everyone-s-favourite-Great-General-in-Kingdom-Ouki-Wang-Qi

http://en.wikipedia.org/wiki/Qin's_wars_of_unification

http://transparenciasereflexos2.blogspot.com.au/

http://en.wikipedia.org/wiki/King_Zhaoxiang_of_Qin

http://en.wikipedia.org/wiki/King_Xiaowen_of_Qin

http://en.wikipedia.org/wiki/King_Zhuangxiang_of_Qin

http://en.wikipedia.org/wiki/Qin_Shihuang

http://en.wikipedia.org/wiki/Fusu

http://en.wikipedia.org/wiki/Ying_Huhai

http://en.wikipedia.org/wiki/Bai_Qi

http://en.wikipedia.org/wiki/Lian_Po

http://en.wikipedia.org/wiki/Wang_Jian_(Qin)

http://en.wikipedia.org/wiki/Li_Mu

http://en.wikipedia.org/wiki/Meng_Tian

http://en.wikipedia.org/wiki/Meng_Yi

http://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%8B%E9%BD%AE