Meiji ေခတ္ (၁၈၆၈-၁၉၁၂)

Meiji (ေမဂ်ီ) ဆိုတဲ့ ေဝါဟာရဟာ "ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲျခင္း" လို႕ အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြဟာ အာရွတလႊားမွာ နယ္ခ်ဲ႕ေနၾကတာကို ျမင္တဲ့ Meiji ဧကရာဇ္ဟာ ေခတ္မွီမႈ၊ အသိဉာဏ္ပြင့္လင္းမႈ မရွိရင္ တိုင္းျပည္လြတ္လပ္ေရး ဆုံးရွုံးမွာ စိုးရိမ္တဲ့အတြက္ ၁၈၆၈ မွာ Meiji ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို စတင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့အခ်ိန္ဟာ အထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ မင္းတုန္းမင္း စိုးစံေနတဲ့ အခ်ိန္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဒီေခတ္ဟာ ဂ်ပန္အင္ပါယာရဲ့ အစကနဦးလို႕ ဆိုရင္လဲ မမွားပါဘူး။

ႏိုင္ငံတြင္း ျပဳျပင္မႈမ်ား

Meiji အစိုးရဟာ ေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ ကံေကြၽးခ်စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး Daimyo ေတြကို ပင္စင္လခေတြ ေပးကာ ရာထူးမွ အနားယူေစပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ Daimyo ေတြကိုေတာ့ မွဴးၾကီးမတ္ၾကီး အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံ့တာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံကို တိုင္း၊ ခ႐ိုင္ စသည္ျဖင့္ သတ္မွတ္ျပီး အရာရွိမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္ၾကပါတယ္။ Edo ျမိဳ႕ကို Tokyo (တိုက်ိဳ) လို႕ နာမည္ ေျပာင္းျပီး ျမိဳ႕ေတာ္ကိုလည္း Tokyo ကို ေျပာင္းေ့ရႊခဲ့ပါတယ္။ ျပင္သစ္၊ အဂၤလိပ္ေရတပ္၊ ဂ်ာမန္ၾကည္းတပ္ေတြကို စံျပဳအတုယူျပီး ဂ်ပန္တပ္မေတာ္ကို ျပဳျပင္ခဲ့ပါတယ္။ အသက္ႏွစ္ဆယ္ျပည့္တဲ့ အမ်ိဳးသားတိုင္းကို စစ္ပညာသင္ေစပါတယ္။ ပညာေရးမွာလည္း စာမတတ္သူ မရွိရေလေအာင္ "ပညာ မသင္မေနရ စနစ္" ကို ဖန္တီးခဲ့ပါတယ္။စာသင္ေက်ာင္းေတြ၊ စက္မႈလက္မႈေက်ာင္းေတြ၊ တကၠသိုလ္ေတြ အေျမာက္အမ်ား ဖြင့္ခဲ့ျပီးတရားစီရင္တဲ့ ႒ာနေတြလည္း ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးေတြ တိုးခ်ဲ႕ျပီး မီးရထားလမ္းသစ္ေတြ ေဖာက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ႏိုင္ငံေတာ္ဘဏ္ဖြင့္ျပီး စက္မႈလုပ္ငန္းကိုလည္း အၾကီးအက်ယ္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။

၁၈၈၉မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စည္းမ်ဥ္းသစ္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္မႈမွာ ႏိုင္ငံက ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ထားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ေတြပါတဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္နဲ႕ ဘုရင္က ေရြးတဲ့ အထက္လႊတ္ေတာ္ဆိုျပီး လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ရွိပါတယ္။ ဧကရာဇ္ဟာ ႏိုင္ငံရဲ့အထြတ္အထိပ္ျဖစ္ျပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးေဆာင္တဲ့ လႊတ္ေတာ္ဗဟိုအစိုးရက စီမံပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ လူငယ္ေတြကိုလည္း ႏိုင္ငံျခားကို ပညာေတာ္တင္ေစလႊတ္ခဲ့တဲ့အတြက္ မၾကာခင္မွာပဲ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံဟာ ေခတ္မွီႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

တရုတ္-ဂ်ပန္ စစ္ပြဲ (၁၈၉၄-၉၅)

ဂ်ပန္နဲ႕ အနီးကပ္ဆုံးတိုင္းျပည္ကေတာ့ ကိုရီးယားျဖစ္ျပီး ကိုရီးယားဟာ ဂ်ပန္ရဲ့ လုံျခဳံမႈအတြက္အေရးပါတဲ့ ေဒသလို႕ ဆိုရင္လည္း မမွားပါဘူး။ ၁၈၉၄ မွာ ကိုရီးယားမွာ သူပုန္ထတာကို အေၾကာင္းျပဳျပီး တရုတ္တပ္ေတြဟာ ကိုရီးယားကို ဝင္ေရာက္လာပါတယ္။ တရုတ္ေတြ ကိုရီးယားအေပၚ ဩဇာလႊမ္းမိုးမွာကို စိုးရိမ္တဲ့ ဂ်ပန္ေတြက ကိုရီးယားကို စစ္တပ္ေစလႊတ္ရာမွ တရုတ္-ဂ်ပန္စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္စစ္ႏိုင္ခဲ့ျပီးေနာက္ စစ္အျပီးမွာ ထိုင္ဝမ္ကြၽန္းကို သိမ္းႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း ႐ုရွား၊ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီတို႕ရဲ့ ဖိအားေပးမႈေၾကာင့္ သိမ္းထားတဲ့ နယ္ေျမေတြကို လက္လႊတ္ခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၀၂ မွာ ျဗိတိန္နဲ႕ မဟာမိတ္ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ပါတယ္။

႐ုရွား-ဂ်ပန္ စစ္ပြဲ (၁၉၀၄-၀၅)

၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြ သိမ္းယူထားတဲ့ တရုတ္နယ္ေျမေတြမွာ တရုတ္မ်ိဳးခ်စ္ေတြ ဆူပူထႂကြၾကပါတယ္။ ဒီလို ဆူပူတဲ့အတြက္ ႐ုရွားဟာ မန္ခ်ဴးရီးယား (Manchuria) နယ္မွာ ငွားရမ္းျပီး ေဖာက္လုပ္ထားတဲ့ မီးရထားလမ္းကို ကာကြယ္ဖို႕ ႐ုရွားစစ္တပ္ကို ေစလႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ ႐ုရွားေတြဟာ မန္ခ်ဴးရီးယားက တစ္ဆင့္ ကိုရီးယားအေပၚ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္လာပါတယ္။ ဂ်ပန္ေတြက ႐ုရွားေတြ ကိုရီးယားကို သိမ္းမွာ စိုးရိမ္တဲ့အတြက္ ၁၉၀၄ မွာ ႐ုရွားနဲ႕ ကိုရီးယားၾကား ၾကားဝင္ေစ့စပ္ေပးဖို႕ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း ႐ုရွားက စစ္မက္လိုလားတဲ့အတြက္ ႐ုရွား-ဂ်ပန္စစ္ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္ဟာ ႐ုရွားကို အႏိုင္ရျပီး နယ္ေျမအခ်ိဳ႕ကို သိမ္းႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါက ေခတ္သစ္သမိုင္းမွာ ပထမဆုံးအေနနဲ႕ အာရွႏိုင္ငံက ဥေရာပႏိုင္ငံကို စစ္အႏိုင္ရတဲ့ တိုက္ပြဲ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

၁၉၁၀ မွာေတာ့ ကိုရီးယားဟာ ဂ်ပန္ လက္ေအာက္ခံႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၁၂ မွာေတာ့ Meiji ဧကရာဇ္ နတ္ရြာစံခဲ့ပါတယ္။

Ref: Wikipedia