Taisho ေခတ္ (၁၉၁၂-၂၆)

 Meiji ဧကရာဇ္ နတ္ရြာစံျပီးေနာက္ Taisho ဧကရာဇ္ ထီးနန္းအ႐ိုက္အရာကို ဆက္ခံခဲ့ပါတယ္။ Taisho ဧကရာဇ္ဟာ က်န္းမာေရး ခ်ိဳ႕တဲ့တာေၾကာင့္ အျခားလူေတြနဲ႕ အေတြ႕ခံ ခဲတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ လူထုၾကားမွာ အၾကိမ္ေရ အနည္းငယ္ေလာက္သာ ထြက္ဖူးျပီး အဲ့ထဲက တစ္ေခါက္ကေတာ့ ၁၉၁၃ - မန္႕ခြန္းေျပာခဲ့တဲ့ အခ်ိန္လို႕ ဆိုပါတယ္။

ပထမကမာၻစစ္ (၁၉၁၄-၁၉၁၈)

ဂ်ပန္ဟာ ၁၉၁၄ ဩဂုတ္လ ၂၃ ရက္မွာ ဂ်ာမနီကို စစ္ေၾကညာျပီးေနာက္ မဟာမိတ္ဘက္ကေန စစ္အတြင္းပါဝင္လာခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္-ျဗိတိသွ် မဟာမိတ္တပ္ဟာ တရုတ္ျပည္နဲ႕ ပစိဖိတ္ေဒသအတြင္းမွာရွိတဲ့ ဂ်ာမန္ပိုင္နယ္ေျမေတြကို သိမ္းယူခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္ေရတပ္ကို ေျမထဲပင္လယ္ (Miditerranean Sea) အထိ ေစလႊတ္ျပီး ဂ်ာမန္နဲ႕ စစ္တိုက္ခဲ့ပါတယ္။ တရုတ္ျပည္တြင္းမွာ ဂ်ပန္ဩဇာၾကီးလာေအာင္ အခ်က္ ႏွစ္ဆယ့္တစ္ခ်က္ပါဝင္တဲ့ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုဖို႕ တရုတ္ကို ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တခ်ိဳ႕အခ်က္ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ျပီး ၁၉၁၅ ေမလမွာ ဂ်ပန္နဲ႕ တရုတ္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ပါတယ္။

ကမာၻစစ္ၾကီးျပီးဆုံးသြားျပီးေနာက္ ၁၉၁၉ မွာ က်င္းပတဲ့ ပါရီျငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ (Paris Peace Conference) မွာ ဂ်ပန္က ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္အသင္းၾကီးမွာ လူမ်ိဳးေရး ညီတူညီမွ် ဆက္ဆံမႈ (Clause on Racial Equality) ကို ေတာင္းဆိုခဲ့ေပမယ့္ အဖြဲ႕ဝင္အေနာက္ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕က ကန္႕ကြက္ခဲ့တဲ့အတြက္ ျငင္းပယ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ စစ္အတြင္းမွာ သိမ္းခဲ့ ဂ်ာမန္ပိုင္နယ္ေျမရဲ့တစ္ဝက္ေလာက္ကိုသာ ဂ်ပန္က ရရွိခဲ့တဲ့အတြက္ အေနာက္ႏိုင္ငံအေပၚ မေက်နပ္မႈတိုးပြားလာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၃ မွာေတာ့ ျဗိတိန္နဲ႕ ဂ်ပန္ မဟာမိတ္ ျပီးဆုံးခဲ့ပါတယ္။

ဆိုက္ေဘးရီးယား(Siberia) အေရးတြင္ ဂ်ပန္ဝင္စြက္ဖက္ျခင္း

႐ုရွားမွာ ဇာဘုရင္ေတြရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကုန္ဆုံးသြားျပီးေနာက္ အသစ္တက္လာတဲ့ ဘိုရွီဗစ္(Bolshevik) အစိုးရဟာ ၁၉၁၇ မွာ ဂ်ာမနီနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ေနာက္မွာေတာ့ ႐ုရွားျပည္တြင္းစစ္ၾကီး ျဖစ္လာပါတယ္။ ၁၉၁၈ ဇူလိုင္မွာ အေမရိကန္က ဆိုက္ေဘးရီးယားမွာ ရွိတဲ့ အေမရိကန္တပ္ကို စစ္ကူဖို႕ အတြက္ ဂ်ပန္က စစ္သား ခုႏွစ္ေထာင္ ပို႕ေပးဖို႕ ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္းဆိုမႈကို ဂ်ပန္က လက္ခံခဲ့ျပီး မဟာမိတ္တပ္ရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္မဟုတ္ပဲ သီးျခားတပ္အေနနဲ႕ စစ္တပ္အင္အား တစ္ေသာင္းႏွစ္ေထာင္ရွိတဲ့ စစ္တပ္ကို ေစလႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၀ ဟာ မဟာမိတ္တပ္ေတြဟာ ဆိုက္ေဘးရီးယားက ဆုတ္ခြာသြားေပမယ့္ ဂ်ပန္ကေတာ့ က်န္ေနခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္တပ္က်န္ရစ္ေနတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ ဆိုက္ေဘးရီးယားနဲ႕ ကပ္လ်က္ရွိေနတဲ့ မန္ခ်ဴးရီးယားနဲ႕ ကိုရီးယားမွာ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒေတြ စိမ့္ဝင္လာမွာကို စိုးရိမ္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကန္က ဂ်ပန္ေတြ ဆိုက္ေဘးရီးယားမွာ တပ္စြဲထားတာဟာ ဂ်ပန္ေတြ ႐ုရွားအေ႔ရွပိုင္းကို သိမ္းယူခ်င္လို႕ျဖစ္တယ္လို႕ ယူဆတဲ့အတြက္ ဂ်ပန္စစ္တပ္ကို ဆုတ္ခြာဖို႕ ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ အေမရိကန္နဲ႕ ျဗိတိန္က ဖိအားေတြအျပင္ ဂ်ပန္ျပည္တြင္းမွာလည္း စစ္စရိတ္ၾကီးျမင့္မႈအေပၚ ဆန္႕က်င္သူေတြ ရွိလာတဲ့အတြက္ ၁၉၂၂ ေအာက္တိုဘာမွာ ဆိုက္ေဘးရီးယားမွာ ရွိတဲ့ ဂ်ပန္တပ္ေတြ တပ္ဆုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္အတြင္းမွာ ဂ်ပန္စစ္တပ္က ေသဆုံးသူ အေယာက္ ငါးေထာင္ေလာက္ ရွိခဲ့ျပီး စစ္အသုံးစရိတ္ ယန္းေပါင္း ကိုးရာမီလ်ံေလာက္ ကုန္က်ခဲ့ပါတယ္။

Taisho ေခတ္အတြင္းမွာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံကို ဒီမိုကေရစီ အသြင္ေျပာင္းဖို႕ ၾကိဳးစားခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၂၆ မွာေတာ့ Taisho ဧကရာဇ္ နတ္ရြာစံသြားခဲ့ပါတယ္။

Ref: Wikipedia